Fonetika i fonologija srpskog jezika

Naziv
Fonetika i fonologija srpskog jezika
Organizacijska jedinica
Odsjek za južnoslavenske jezike i književnosti
ECTS bodovi
4
Šifra
77981
Semestri izvođenja
ljetni
Jezik izvođenja
Hrvatski
Satnica
Predavanja
15
Seminar
15

Cilj
Praktično ovladavanje savremenim srpskim jezikom na glasovnom (fonetskom) i pravopisnom nivou. Ovladavanje ortoepskom normom. Ovladavanje osnovnim pravopisnim (ortografskim) normama.
Sadržaj
  1. Uvodno predavanje: upoznavanje studenata sa strukturom kolegija i literaturom.
  2. Pojam jezika. Pojam srpskog jezika. Pojam standardnog jezika – odnos standardnog jezika prema dijalektu. Pojam književnog jezika prema standardnom jeziku.
  3. Pravopis. Istorijat i reforme. Reforma Vuka Karadžića. Aktuelni pravopis standardnog srpskog jezika. Fonološki i morfofonološki princip u aktuelnom pravopisu. Ostali pravopisni principi u jezicima (istorijski, ideografski princip).
  4. Osnovna pravopisna pravila. Pisanje velikog i malog slova. Sastavljeno i rastavljeno pisanje riječi (složenice, polusloženice). Upotreba znakova interpukcije: tačke, dvotačke, više tačaka, tačke i zareza, upitnika, uzvičnika, zagrada, crte, crtice, znakova navoda. Pisanje skraćenica.
  5. Pravopisna pravila vezana za transkripciju stranih imena i riječi i uobličavanje riječi iz klasičnih jezika – analiza odgovarajućih primera. Interpunkcijsko segmentiranje iskaza i položaj enklitika.
  6. Osnovi fonološkog sistema standardnog srpskog jezika. Pojam fonema – pojam glasa/ fona/ alofona. Odnos – fonem: glas/ alofon. Govorni aparat. Grafijski sistem standardnog srpskog jezika. Odnos – grafem: fonem. Pojam fonološkog pisma.
  7. Ćirilica (azbuka) i latinica (abeceda). Istorija pisma, kratak pregled istorije i reforme ćirilice i latinice.
  8. Sistem distinktivnih obilježja srpskog jezika. Pojam distribucije fonema. Distribucija vokala i vokalskih skupina. Distribucija suglasnika i suglasničkih skupina.
  9. Glasovni sistem standardnog srpskog jezika: samoglasnici (vokali), suglasnici (konsonanti i sonanti). Vokalski sistem standardnog srpskog jezika: klasifikacije po horizontalnoj i vertikalnoj artikulaciji jezika. Vokalsko /r/ (pozicije).
  10. Klasifikacije suglasnika po načinu i mjestu izgovora (tvorbe). Status foneme /h/. Foneme /v/, /j/ i /f/ i fonema /dž/.
  11. Elementarni pojmovi o akcenatskom sistemu. Prozodijske osobine standardnog srpskog jezika. Akcenat i nenaglašene dužine. Pravila o distribuciji akcenata. Proklitike i enklitike, akcenatska riječ. Rečenična intonacija.
  12. Glasovne alternacije. Fonološki uslovljene alternacije, alternacije zavisne od fonetskog konteksta (asimilacija suglasnika po zvučnosti, asimilacija suglasnika po mjestu tvorbe, uprošćavanje suglasničkih skupina).
  13. Glasovne alternacije. Morfološki (istorijski) uslovljene alternacije: palatalizacija, sibilarizacija, jotovanja, nepostojano [a], (alternacija [l] : [o], vokalske alternacije. Gramatičke kategorije u kojima se te alternacije ogledaju.
  14. Ortoepske i grafijske vrijednosti zamjena nekadašnjeg vokala jat. Slog i granica sloga.
  15. Dodatno objašnjavanje neke od tema za koju studenti pokažu poseban interes.

Ishodi učenja
  1. Definirati, opisati i objasniti osnovne lingvističke pojmove
  2. Opisati obilježja fonološkog sustava srpskog književnog jezika
  3. Objasniti i primijeniti pravopisna pravila srpskog književnog jezika
  4. Klasificirati i opisati obilježja elemenata glasovnog sustava srpskog književnog jezika
  5. Opisati i objasniti prozodijske osobine srpskog književnog jezika
  6. Prikazati, prepoznati i objasniti glasovne alternacije u srpskom književnom jeziku
Metode podučavanja
Predavanja i seminarski rad; PPT prezentacije, grupne diskusije
Metode ocjenjivanja
Redovito pohađanje nastave, aktivno sudjelovanje u nastavi, izrada i prezentacija seminarskih radova, domaće zadaće, pismeni ispit.

Obavezna literatura
  1. Stanojčić, Ž. Popović, Lj. – Micić, S.: Savremeni srpskohrvatski jezik i kultura izražavanja. Zavod za udžbenike, Novi Sad/ Beograd, 1989.
  2. Pešikan M., Jerković J., Pižurica M.: Pravopis srpskoga jezika. Matica srpska/ Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Novi Sad/ Beograd, 2010.
  3. Stanojčić, Ž. – Popović, Lj.: Gramatika srpskoga jezika. Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2002.
Dopunska literatura
  1. Klajn, I.: Rečnik jezičkih nedoumica, Beograd 1997.
  2. Vasić, V. – Prćić, T. – Nejgebauer, G.: Rečnik novijih anglicizama, Zmaj, Novi Sad 2001 Rečnik srpskohrvatskoga književnog jezika. MS/ MH, Novi Sad/ Zagreb, 1967.

Izborni predmet na studijima
  1. Filozofija, sveučilišni preddiplomski dvopredmetni studij, 2. semestar